رونق کاشیسازی در مشهد عهد صفوی/ نگاهی به یک سند ۳۹۵ ساله در آستان قدس رضوی
تاریخ انتشار: ۱۵ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۴۱۲۰۴
قدیمیترین کاشیهای موجود در حرم رضوی، احتمالاً مربوط به اواخر دوره سلجوقی و اوایل دوره خوارزمشاهی است که ما آنها را با عنوان «کاشیهای سنجری» میشناسیم. خوشبختانه هنوز هم نمونههایی از این کاشیهای زرینفام در اطراف روضه منوره حرم رضوی، چشمنوازی میکند و ما هم به فراخور موضوعات گوناگون، اشاراتی به تاریخ کاشیکاری در حرم رضوی و پیشینه «کاشیهای سنجری» داشتهایم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
ورود مشهد به عصر کاشیسازی
اما با رونق عمرانی مشهد در دوره تیموری به ویژه در عهد شاهرخ و ساخت و سازهایی که با همت گوهرشاد خاتون صورت گرفت، استفاده از کاشی در مشهد عمومیت یافت و با استفاده از آن در بنای بزرگ و عظیمی مانند مسجد گوهرشاد و نیز تزئین رواقهای بزرگی مانند دارالسیاده با این هنر چشمنواز، به تدریج اقبال عمومی برای کاربرد کاشی بیشتر شد (نمونه این اقبال را میتوان در کاشیهای منحصر به فرد مسجد ۷۲ تن که در واقع مقبره یکی از سرداران عصر تیموری است، مشاهده کرد). به همین دلیل، از این دوره به بعد و به احتمال زیاد، شاهد شکل گرفتن کارگاههای کاشیپزی در مشهد و اطراف آن هستیم. کارگاههایی که تولیدات متنوعی داشتند و حتی در برخی از آنها، کاشیهایی با ابعاد کوچک و قابل حمل ساخته میشد که زائران آنها را خریداری میکردند و به یادگار به دیار خود میبردند و بر سردر خانه یا مساجد و مکانهای دیگر، از باب تیمن و تبرک نصب میکردند. تولیدات کارگاههای کاشیپزی در حجرههای کاشیفروشی اطراف حرم عرضه میشد که خوشبختانه رد و نشان فعالیت آنها در مجموعه سندها و مدرکهایی که در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری میشود، وجود دارد؛ اسنادی که ثابت میکند مغازههای کاشیفروشی، دستکم در دوره صفویه و اوج رونق این هنر در ایران، به تعداد معتنابهی در مشهد و به ویژه در اطراف حرم رضوی وجود داشته است.
بازخوانی محتوای یک سند قدیمی
سندی که امروز با هم مرور خواهیم کرد، مربوط به هفتم شعبان سال ۱۰۳۷قمری / ۲۴ فروردین ۱۰۰۷شمسی و اواخر دوره شاهعباس یکم صفوی است. این سند با شماره ۳۱۸۹۶/۲ در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری میشود و مربوط به تبدیل کاربری یک مغازه کفشدوزی به کاشیفروشی است: «دکان خفافی (کفشدوزی) واقع در مسجد جامع که امامویردی تمسک (درخواست) داده که دکان کاشیفروشی کند، به موجب تمسک به تاریخ شهر (ماه) شعبانالمعظم سنه (سال) و شرح شرطنامچه آن که قرار اجاره و مقاطعه دکان خفافی واقع در سمت راست بازارچه مسجد جامع محدود است به حدود معیّنه از ابتداء ۷ شهر شعبانالمعظم لغایت یک سال شمسی کامل به مبلغ نُه هزار و ششصد دینار رایج عراق که به اجاره و مقاطعه گرفته ...». منظور از بازارچه مسجد جامع، بازاری است که در ضلع غربی مسجد جامع گوهرشاد قرار داشت و بخشی از بازار بزرگ مشهد بود؛ بازاری که از محله سرشور آغاز میشد و پس از پیچ و خمهای بسیار، به غرب صحن عتیق میرسید و از آنجا نیز به سوی بازار سنگتراشان قدیم، در مجاورت قبرستان قتلگاه و ضلع شمال غربی این صحن امتداد داشت. گزارش سند مذکور درباره علاقه «امام ویردی» (یا شاید اماموردی) برای تبدیل مغازهای که سرقفلی آن برای کفشدوزی بوده است به مغازه کاشیفروشی، نشان از رونق این هنر در آن روزگار و طالبان و خریداران کاشیهایی است که در مشهد و نواحی همجوار آن تولید میشد و از این نظر میتواند بیانگر گسترش فن کاشیپزی در مشهد عهد صفویه باشد.
خبرنگار: محمدحسین نیکبخت
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: کاشی فروشی مسجد جامع حرم رضوی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۴۱۲۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رونق محافل جز خوانی قرآن در منشاد
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز یزد، در ماه مبارک رمضان مسجد جامع وحسینیه منشاد حال وهوایی دیگر به خود گرفته ومردم روزه دار با حضور در مراسمهای نماز جماعت، جزء خوانی قرآن وافطاری این ایام را به نحو باشکوهی گرامی میدارند. ویژه برنامه افطاری مهمترین فعالیتهای خیرین ومردمی است وروزانه بیش از ۶۰۰ نفر از روزه داران بر سر سفره افطار مینشیند. به گفته سلیمی سرپرست برنامه افطاری وسحری منشاد، در ایام ماه مبارک رمضان بیش از بیست هزار پرس غذای گرم در اشپزخانه مسجد جامع منشاد طبخ وبین روزه داران توزیع میشود. نظیر چنین مراسمی در هفت نقطه از مساجد محلی منشاد ومساجد جامع روستاهای گل افشان، گهور ودره برگزار میشود.